Συχνά υπάρχει η άποψη ότι όλα τα φυτά θέλουν ήλιο για να ευδοκιμήσουν. Είναι όμως έτσι; Η απάντηση είναι όχι για όλα τα φυτά, αλλά για κάποια.

Τα φυτά χωρίζονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες: Τα σκιόφυτα και τα ηλιόφυτα.

Ως φυτά - σκιάς (σκιόφυτα), αναφέρονται τα φυτά, τα οποία διαθέτουν την ικανότητα προσαρμογής ή/και εγκλιματισμού, σε συνθήκες χαμηλού φωτισμού, ενώ η έκθεσή τους σε συνθήκες ισχυρών εντάσεων φωτεινής ακτινοβολίας αποτελεί παράγοντα καταπόνησης γι΄ αυτά.

Τα φυτά-φωτός (ηλιόφυτα), αναπτύσσονται ικανοποιητικά σε περιβάλλοντα άπλετου φωτισμού, ενώ σε συνθήκες σκίασης η περιορισμένη ενεργειακή παροχή, καθίσταται περιοριστικός παράγοντας. Κατά κανόνα οι υψηλές εντάσεις φωτεινής ακτινοβολίας αποτελούν σημαντικό παράγοντα καταπόνησης, ωστόσο τα φύλλα των ηλιοφύτων διαθέτουν τους κατάλληλους μηχανισμούς προστασίας.

Το φωτεινό περιβάλλον μπορεί να αναδειχθεί σε παράγοντα καταπόνησης στο φυσικό περιβάλλον, είτε με τη μορφή της ανεπάρκειας (π.χ. έντονη σκιά), είτε με τη μορφή της τοξικότητας (π.χ. υψηλή ένταση ορατής ή υπεριώδους ακτινοβολίας).

Η ύπαρξη συνθηκών χαμηλής έντασης φωτεινής ακτινοβολίας στο περιβάλλον ενός φυτού συνήθως περιγράφεται με το γενικευμένο όρο «σκιά». Στο περιβάλλον αυτό τόσο η ποσότητα (ένταση), όσο και η ποιότητα (φασματική κατανομή) της ακτινοβολίας που δέχονται τα φυτά είναι δραματικά διαφορετικές από τις αντίστοιχες του άπλετου φωτισμού.

Συνοψίζοντας θα λέγαμε ότι περιβάλλοντα με έντονη σκιά δεν είναι απαγορευτικά στην φύτευση πλήν όμως θα πρέπει να γίνει προσεκτική επιλογή ώστε να φυτευτούν φυτά – σκιάς ή σκιόφυτα.

Παρακάτω σας προτείνουμε μερικά από αυτά τα φυτά τα οποία ανταποκρίνονται ικανοποιητικά σε σκιερά περιβάλλοντα.

Η αράλια (aralia japonica), φερμένη από την Άπω Ανατολή, αποτελεί από τα βασικά στοιχεία ενός σκιερού κήπου, ειδικά αν έχει πολύ υγρασία στην ατμόσφαιρα. Έχει εντυπωσιακά σκληρά στιλπνά φύλλα. Θέλει νερό ακόμα και στα φύλλα και χώμα πλούσιο σε οργανική ουσία. Ταιριάζει και σε γλάστρα.

Η ασπιδίστρα (aspidistra), γνωστή ως σιδηρόχορτο, είναι παραδοσιακό φυτό σκιερής αυλής, που κατάγεται από τους πρόποδες των Ιμαλάϊων. Θέλει χώμα με καλή στράγγιση και τακτική διαίρεση γιατί μεγαλώνει πολύ. Αφαιρούμε τακτικά τα ξερά φύλλα με κλαδευτήρι. Αναπτύσσεται όμορφα και σε γλάστρα. Κάνει και για εσωτερικούς χώρους αρκεί να έχει υγρασία.

Η αουκούμπα (aucuba japonica) είναι ένας ακόμα κλασσικός θάμνος για σκιά. Με κιτρινοπράσινα, όμορφα και γυαλιστερά φύλλα άλλοτε πράσινα και άλλοτε με κίτρινα στίγματα και κόκκινους καρπούς, χρωματίζει γωνίες του κήπου και φτιάχνει όμορφους χαμηλούς φράκτες ή μπορντούρες. Ταιριάζει και σε γλάστρες. Το καλοκαίρι θέλει τακτικό πότισμα. Θέλει χώμα πλούσιο και ελαφρά όξινο. Είναι πολύ ανθεκτική στο καυσαέριο. Αντέχει και στον παγετό απλά καλό είναι να προστατεύεται από τον παγωμένο άνεμο.

Η αγγελική νάνα (pittosporum tobira nana) είναι καλή επιλογή για χαμηλές μπορντούρες, μεμονωμένη φύτευση αλλά και γλάστρες στη σκιά. Αντέχει και στον ήλιο, αλλά το βαθυπράσινο φύλλωμά της ξανοίγει. Αντέχει τα μέτριας ποιότητας χώματα, αρκεί να στραγγίζουν καλά. Κλαδεύουμε 2 φορές ο χρόνο για να της δώσουμε σχήμα. Ταιριάζει όμορφα και σε πιθάρια.

Ο Ρουσκος (Ruscus aculeatus) ή Λαγομηλιά ή Κρυφός Έρωτας είναι ένας αρκετά κοινός, αειθαλής θάμνος που συναντάται σε ορεινά δάση και πετρώδεις τόπους, ενδημικός στις μεσογειακές περιοχές.

Κατά τον Μεσαίωνα οι νεαροί βλαστοί του ρούσκου σε ορισμένα μέρη της Ευρώπης τρώγονταν και στην Ιταλία μάτσα από ώριμα κλαδιά γίνονταν φρόκαλα για το σκούπισμα των πατωμάτων. Οι χασάπηδες στην Αγγλία χρησιμοποιούσαν τέτοιες σκούπες για να καθαρίσουν τα υπολείμματα από τα σφάγια και από εκεί προέρχεται και η αγγλική ονομασία του φυτού, "Butcher’s broom", (η σκούπα του χασάπη).

Ο ρούσκος σε μορφή αφεψήματος θεωρείται ότι έχει θετική επίδραση στους κιρσούς, φλεβίτιδες και αιμορροΐδες. Ιδιαίτερα η ρίζα συνιστάται σαν διουρητικό, αντιπυρετικό, αγγειοσυσταλτικό και καθαρτικό. Ειδικά για την θεραπεία των αιμορροΐδων κλινικές μελέτες έχουν δώσει πολύ θετικές ενδείξεις και η γερμανική Commission E θεωρεί τον ρούσκο ιδανικό για την καταπολέμηση τους. Ο ρούσκος φτιάχνει ωραίες μπορντούρες στη σκιά και αντέχει κάτω από μεγάλα πεύκα.

Ορτανσία

Για να δώσουμε χρώμα και άρωμα με ανθοφόρα, στη σκιά διαλέγουμε μπιγκόνια και κυκλάμινο από τα εποχιακά, κάλλα, νεραγκούλα και όλα τα βολβοειδή, αστίλβη και κλίβια. Σε γλάστρες βάζουμε ορτανσία και γαρδένια.

Η κλίβια (clivia miniata), από τη Νότιο Αφρική, έχει όμορφα πορτοκαλί λουλούδια και είναι από τα λίγα φυτά που ανθίζει χειμώνα. Εκτός από σκιερή θέση, θέλει ελάχιστη φροντίδα και πολλαπλασιάζεται με διαίρεση. Βάλτε μια κλίβια σε μια γλάστρα και σε λίγο καιρό θα γεμίσει με πολλές. Μόνο που θα ανθίσουν μετά από 3 χρόνια.

Η γαρδένια (gardenia jasminoides) δίνει χρώμα με τα στιλπνά σκουροπράσινα φύλλα της και τα όμορφα λευκά λουλούδια της, σε έναν σκιερό κήπο. Θέλει καστανόχωμα, μπόλικο πότισμα και θέση προστατευμένη. Κάθε 20 μέρες της δίνουμε σίδηρο, όπως πρέπει να κάνουμε με τα περισσότερα οξύφυλλα. Με το χέρι μας «ανοίγουμε» περιμετρικά του φυτού μικρό αυλάκι. Διασκορπίζουμε το σίδηρο, καλύπτουμε με χώμα και ποτίζουμε.

Από αρωματικά διαλέξτε μέντα και δυόσμο. Θέλουν σκιά και υγρασία για να ευδοκιμήσουν.

Κολπάκι!

Φυτέψτε τα με τη γλάστρα, αφού πρώτα αφαιρέσετε τον πάτο, για να μην απλώσουν τις ρίζες τους εις βάρος των άλλων φυτών. Έτσι θα έχετε αρωματική εδαφοκάλυψη, χρήσιμη και στην κουζίνα.

Το σκιερό και προστατευμένο μέρος στον κήπο ή το μπαλκόνι, μπορεί να φιλοξενήσει και κάποια φυτά εσωτερικού χώρου, όπως η φτέρη, η καλαγχόη, και η σεφλέρα. Σε αναρριχόμενα μπορείτε να βάλετε αμπέλοψη και ριγχόσπερμο.

Μια ακόμα καλή επιλογή, για κάλυψη τοίχου αλλά και εδαφοκάλυψη σε σκιερά σημεία του κήπου είναι ο κισσός (hedera helix). Έχει ποικιλίες με φύλλα σε διάφορα χρώματα και μεγέθη. Εύκολο φυτό χωρίς πολλές απαιτήσεις, που αναπτύσσεται γρήγορα. Θέλει τακτικό κλάδεμα, αραίωμα και απομάκρυνση των ξερών εσωτερικών φύλλων. Όσο για τα ποντίκια, είναι μύθος. Μαζεύονται όταν δεν τον κρατάμε καθαρό και αραιωμένο.

Αν βάλουμε χλοοτάπητα σε σκιερό μέρος του κήπου ή κάτω από πεύκα, θα πρέπει να επιλέξουμε ειδικό μείγμα για σκιά. Βάλτε διχόνδρα (τριφυλλάκι) ή κάποιες ποικιλίες φεστούκας που αντέχουν στη σκιά. Πριν σπείρουμε ή τοποθετήσουμε τον έτοιμο χλοοτάπητα, προετοιμάζουμε το έδαφος, για να στραγγίζει πολύ καλά και να μην νεροκρατεί. Αερίζουμε τακτικά, για να «αναπνέει» και να μειωθεί ο κίνδυνος να εμφανιστούν μύκητες.
Ντιν!

Προσοχή!

Το γκαζόν στη σκιά δε θέλει υπερβολές στο πότισμα.

Η μαόνια (mahonia aquifolium) είναι αειθαλής ανθοφόρος θάμνος από την Ασία, κατάλληλος για σκιερά σημεία. Έχει κίτρινα λουλούδια και φύλλα πράσινα και κόκκινα. Έχει μικρό ριζικό σύστημα και είναι κατάλληλη για γλάστρα. Δίνει χρώμα και ιδιαίτερο στιλ.

Ο άκανθος (acanthus balcanicus) είναι ένα εντυπωσιακό φυτό για σκιά. Τα λουλούδια του βγαίνουν άνοιξη και καλοκαίρι σε εντυπωσιακές ταξιανθίες, πάνω σε μεγάλα στελέχη. Φυτεύεται μόνος του ή σε συστάδες και αν έχετε μεγάλο σκιερό μπαλκόνι, μπορείτε να τον βάλετε και σε γλάστρα. Ειδικά το καλοκαίρι θέλει τακτικό πότισμα.
Το άτσερ (acer), γνωστό και ως σφεντάμι, έχει όμορφα κόκκινα φύλλα την Άνοιξη και στις αρχές καλοκαιριού, που στην πορεία πρασινίζουν, κιτρινίζουν το φθινόπωρο και μετά πέφτουν, αποκαλύπτοντας τον θαυμάσιας αισθητικής κορμό. Θέλει συχνό πότισμα. Δεν κλαδεύουμε, εκτός αν κάποιο κλαδί ενοχλεί την πρόσβαση σε διάδρομο ή έχει σπάσει. Είναι πολύ ανθεκτικό στο καυσαέριο, όπως και όλα τα σφεντάμια, και είναι καλή επιλογή για αστικό κήπο.

Ο άκανθος (acanthus balcanicus)