Ο φωτισμός του κήπου, φυσικός και τεχνητός, αποτελεί το κύριο μέσο με το οποίο αντιλαμβανόμαστε τον φυσικό κόσμο που μας περιβάλλει. Το φως, ως το κατεξοχήν άυλο υλικό της αρχιτεκτονικής δημιουργίας, με τρόπο επιδέξιο και συχνά συναρπαστικό, ορίζει το χώρο, και αναδεικνύει τα χρώματα. Απευθύνεται δε με τρόπο άμεσο και πολυσύνθετο στα ανθρώπινα συναισθήματα και για το λόγο αυτό κάθε σχεδιασμός φωτισμού θα πρέπει να δημιουργεί θετικά συναισθήματα σε εκείνους που χρησιμοποιούν έναν εξωτερικό χώρο.

Τα τελευταία χρόνια υπάρχει έντονο ενδιαφέρον για την ποιότητα φωτισμού των ανοιχτών χώρων. Στο πλαίσο αυτό, ο εξωτερικός φωτισμός θα πρέπει να είναι:
• λειτουργικός, να εξασφαλίζει δηλαδή άριστες συνθήκες για την ασφαλή και άνετη κίνηση, παραμονή και δραστηριότητα στους εξωτερικούς χώρους,
• ευέλικτος, να μπορεί δηλαδή να ανταποκρίνεται τόσο στις διαφορετικές χρήσεις των χώρων όσο και στις διαφορετικές ανάγκες και διαθέσεις εκείνων που τους χρησιμοποιούν,
• να λειτουργεί αρμονικά με την αρχιτεκτονική του τοπίου,
• να αναδεικνύει τις ιδιαιτερότητες του αρχιτεκτονικού τοπίου.

Δυστυχώς, ο τεχνητός φωτισμός αντιμετωπίζεται αποκλειστικά ως υποκατάστατο του φυσικού φωτός τις νυχτερινές ώρες, δηλαδή μόνο ως μια βασική τεχνολογία που εξασφαλίζει ικανοποιητικά επίπεδα ορατότητας, και όχι ως ένας από τους βασικότερους παράγοντες ο οποίος επηρεάζει την ανθρώπινη ψυχολογία. Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, μια επαγγελματική μελέτη φωτισμού δεν περιλαμβάνεται στον προϋπολογισμό ενός έργου.
Η σημερινή πραγματικότητα παρουσιάζει μια σειρά από σημαντικές προκλήσεις. Οι νέες τεχνολογικές δυνατότητες του φωτισμού (LEDs, συστήματα οπτικών ινών, αυτοματοποιημένοι προβολείς εναλλαγής χρωμάτων, νέα γενιά ηλεκτρονικών μετασχηματιστών, εξελιγμένα συστήματα ελέγχου φωτισμού, νέες τεχνολογίες που σχετίζονται με την έξυπνη κατοικία) επιτρέπουν πλεόν την υλοποίηση σχεδόν κάθε ιδέας και πρότασης για τον δημιουργικό εξωτερικό φωτισμό μιας κατοικίας.

Τα μυστικά του φωτισμού ενός κήπου
Βασικό στοιχείο της διαδικασίας σχεδιασμού του φωτισμού του κήπου είναι, αφενός, η επιλογή των περιοχών και των στοιχείων του χώρου που θέλουμε να αναδειχθούν (π.χ πέργκολες, γλυπτά, ξύλινες κατασκευές, πισίνα, δέντρα, θάμνοι, συνθέσεις με λουλούδια, τοίχοι κλπ.) και, αφετέρου, το τι είδους φωτισμός απαιτείται σε κάθε περιοχή (άμεσος, έμμεσος, προσανατολισμού, τονισμού, περιγράμματος κλπ).
Με την επιλογή των κατάλληλων τεχνικών φωτισμού, ο μελετητής θα σχεδιάσει το φωτισμό και θα δώσει μια συναρπαστική διάσταση στη νυχτερινή εικόνα του χώρου. Η επιλογή των κατάλληλων τεχνικών περιλαμβάνει προτάσεις για τον αριθμό, το είδος, τον τρόπο στήριξης, το ύψος, την εμφάνιση και την ενσωμάτωση των φωτιστικών στο χώρο, καθώς επίσης και το είδος της φωτεινής δέσμης, τη φωτεινή ένταση, τις χρωματικές ιδιότητες του εκπεμπόμενου φωτός. Επίσης, θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη και άλλοι πρακτικοί παράγοντες στην επιλογή των φωτιστικών, όπως το κόστος του, η κατανάλωση ενέργειας, ο βαθμός προστασίας, το υλικό κατασκευής, η διάρκεια ζωής του λαμπτήρα, καθώς και ο τρόπος συντήρησής του.

Η επιτυχία κάθε σχεδιασμού φωτισμού του εξωτερικού χώρου μιας κατοικίας εξαρτάται κυρίως από τους εξής παράγοντες:
Ισορροπία μεταξύ επιπέδων φωτισμού εσωτερικού-εξωτερικού χώρου
Σε κάθε πετυχημένο σχεδιασμό φωτισμού θα πρέπει κατ’ αρχάς να υπάρχει ισορροπία μεταξύ εσωτερικού και εξωτερικού φωτισμού, λαμβάνοντας υπόψη ότι, εάν ο εσωτερικός φωτισμός είναι υπερβολικά έντονος, οι γυάλινες επιφάνειες λειτουργούν σαν καθρέφτες εμποδίζοντας τη θέα προς τον κήπο.

Ορθολογική τοποθέτηση των φωτιστικών στο χώρο
Η τοποθέτηση των φωτιστικών σωμάτων στον εξωτερικό χώρο γίνεται με βάση πρακτικά και λειτουργικά κριτήρια, όπως είναι, π.χ., η ανεμπόδιστη κυκλοφορία στον κήπο, το παιχνίδι των παιδιών, η ανάπτυξη των φυτών, δέντρων και λουλουδιών, καθώς επίσης και το κόψιμο του γκαζόν.

Απόκρυψη της πηγής φωτός
Βασικός στόχος κάθε μελέτης φωτισμού: Να είναι ορατά τα αποτελέσματα του φωτισμού όχι όμως και οι πηγές του. ΄Ετσι, είναι απαραίτητη η επιλογή σημείων που να κρύβουν ή να προστατεύουν τα φωτιστικά. Επίσης, είναι απαραίτητη: 1) η χρησιμοποίηση πολλών πηγών φωτός με μικρή ισχύ, παρά λίγων με μεγάλη ισχύ, 2) η προσαρμογή φακών που να διαχέουν το φως, 3) η χρησιμοποίηση ειδικών αντιθαμβωτικών κυψελοειδών περσίδων στο φωτιστικό και 4) η χρησιμοποίηση έμμεσου φωτισμού, φωτισμού δηλαδή που προέρχεται από ανάκλαση σε ανοιχτόχρωμη επιφάνεια.

Αποφυγή υπερφωτισμού
Σε γενικές γραμμές, ο εξωτερικός φωτισμός δεν χρειάζεται να είναι έντονος ή ομοιόμορφος για να είναι αποτελεσματικός. Οι πιο πετυχημένοι σχεδιασμοί εξωτερικού φωτισμού βασίζονται στη δημιουργία συγκεκριμένων σημείων που να τραβάνε την προσοχή όσων χρησιμοποιούν το χώρο, καθώς και στη σύνθεση μιας ενδιαφέρουσας νυχτερινής εικόνας για το σύνολο του κήπου.

Κατάλληλη επιλογή της πηγής φωτός
Κάθε τύπος λαμπτήρα έχει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά όσον αφορά την αποδοτικότητα, το χρώμα, την ένταση και την ποιότητα του φωτός που εκπέμπει. Οι πηγές φωτισμού που χρησιμοποιούνται ευρέως στον εξωτερικό φωτισμό είναι οι λαμπτήρες αλογόνου χαμηλής τάσης και τάσης δικτύου. Το λαμπερά έντονο, κρυστάλλινο φως των λαμπτήρων αυτών είναι το πλέον κατάλληλο τόσο για τον γενικό φωτισμό όσο και για το φωτισμό ανάδειξης συγκεκριμένων στοιχείων στον κήπο. Επιπλέον, η δυνατότητα ελέγχου της δέσμης του φωτός επιτρέπει την καλύτερη ανάδειξη διακοσμητικών στοιχείων, όπως, πχ., ένα γλυπτό ή μια σύνθεση με φυτά.

Συνδυασμός διαφορετικών τεχνικών φωτισμού
Ο φωτισμός γίνεται πιο ελκυστικός από άποψη αισθητικής εάν χρησιμοποιηθούν διάφορες τεχνικές στους εξωτερικούς χώρους. Για παράδειγμα, στο φωτισμό «πανσελήνου» χρησιμοποιούνται φωτιστικά τοποθετημένα ψηλά σε μεγάλα δέντρα (με λαμπτήρα υψηλής τάσης ατμών υδραργύρου) ως κύρια πηγή φωτός και συμπληρωματικός φωτισμός από χαμηλά φωτιστικά που θα αναδείξουν τα φυτά που βρίσκονται στον κήπο. Ένα δέντρο, ένας τοίχος καλυμμένος με κισσό ή ένα σιντριβάνι μπορούν να μεταμορφωθούν σε υπέροχες εικόνες τη νύχτα. Το φως μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τον τονισμό των αντιθέσεων και για τη δημιουργία μαγευτικών σκιών. Φυλλωσιές, π.χ., φωτισμένες από πίσω και φωτισμένα διακοσμητικά αντικείμενα προσθέτουν μια εντυπωσιακά θεατρική διάσταση στο χώρο. Τα μεγέθη και οι αναλογίες μπορούν επίσης να αλλάξουν. Για παράδειγμα, μια σειρά από φανάρια που χάνονται στο βάθος του κήπου θα κάνουν το χώρο να δείχνει μεγαλύτερος και πιο μυστηριώδης.

Ανάδειξη των φυτών, των δέντρων και των λουλουδιών
Τα φυτά ενός κήπου, από τους μικρούς θάμνους μέχρι τα μεγάλα δέντρα, αναδεικνύονται εάν φωτιστούν από χαμηλά, είτε με μικρά σποτ στηριγμένα στο έδαφος είτε με χωνευτά στο έδαφος φωτιστικά. Τα φυτά που είναι πιο πυκνά καθώς και οι μεγάλοι θάμνοι συνήθως χρειάζονται περισσότερα από ένα φωτιστικά για να τονιστεί το μέγεθος και το σχήμα τους. Ένα δέντρο φωτισμένο από πίσω, έτσι ώστε να διαγράφεται μόνο η σιλουέτα του, μπορεί να είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακό, ειδικά εάν πρόκειται για τα γυμνά κλαδιά φυλλοβόλων δέντρων το χειμώνα. Ο φωτισμός από εμπρός τονίζει τα φύλλα καλύτερα, αλλά μπορεί να αφήνει την κορυφή του δέντρου στο σκοτάδι.

Το σχήμα του κήπου καθορίζει σε μεγάλο βαθμό και το φωτισμό του. Για παράδειγμα, μακρόστενοι κήποι είναι προτιμότερο να φωτίζονται γραμμικά, δηλαδή με μια σειρά από φωτιστικά τοποθετημένα στη μεγάλη τους διάσταση.

Ένας τρόπος για το φωτισμό των παρτεριών είναι να φωτιστούν από ομοιόμορφα κατανεμημένα φωτιστικά χαμηλού ύψους (τύπου bollard), έτσι ώστε να τονιστεί η περίμετρός τους. Εναλλακτικά, τα φωτιστικά αυτά μπορούν να βρίσκονται με διάφορους σχηματισμούς στο εσωτερικό των παρτεριών δημιουργώντας ενδιαφέρουσες εστίες φωτός.

Αξιοποίηση περιοχών με παρουσία του υγρού στοιχείου
Οι πισίνες, οι μικρές λίμνες καθώς και τα σιντριβάνια προσφέρονται για εντυπωσιακά εφέ φωτισμού. Η επιφάνεια του νερού ως ανακλαστική επιφάνεια μπορεί να λειτουργήσει σαν καθρέφτης με τον κατάλληλο φωτισμό. Αν τονιστεί η περίμετρος μιας πισίνας ή μιας μικρής λίμνης με ένα σύστημα οπτικών ινών γραμμικού φωτισμού (sidelight) ή με μια σειρά από χωνευτά στο έδαφος φωτιστικά προσανατολισμού, ενισχύεται το θεατρικό στοιχείο.

Εύελικτο σύστημα φωτισμού
Ο σχεδιασμός του συστήματος φωτισμού πρέπει να κάνει πρόβλεψη για αρκετά κυκλώματα φωτισμού, και, όπου υπάρχει η δυνατότητα, συνιστάται η χρησιμοποίηση ροοστατών για τον αποτελεσματικό έλεγχο της έντασης του φωτός σε διάφορα σημεία του εξωτερικού χώρου. Η ύπαρξη ενός εξελιγμένου συστήματος ελέγχου του φωτισμού εξασφαλίζει: 1) ευελιξία στις χρήσεις των χώρων του κήπου, 2) δυνατότητα δημιουργίας «σκηνών» φωτισμού, 3) σωστή χρήση της διαθέσιμης ηλεκτρικής ενέργειας, 4) μείωση των λειτουργικών εξόδων και των εξόδων συντήρησης της εγκατατάστασης. Τα στοιχεία αυτά επιδρούν με θετικό τρόπο στην καλή και μακροχρόνια λειτουργία της εγκατάστασης φωτισμού του εξωτερικού χώρου.

Διαβάστε επίσης: Το φώς στο σκοτάδι

Πηγή:www.homefood.gr