Είναι μια ασθένεια προκαλούμενη από ένα μύκητα που, δυσκολεύει την τροφοδοσία του φυλλώματος και των άλλων υπέργειων οργάνων με νερό και ανόργανα συστατικά.
Η κορυφοξήρα των εσπεριδοειδών, οφείλεται σε ένα Shaeropsidales, τον Phoma traaheiphila. 0 μύκητας αυτός είναι προσαρμοσμένος να ζει πάνω από το έδαφος και μπαίνει στο φυτό κατά κανόνα από τα υπέργεια όργανα. Η κορυφοξήρα είναι ασθένεια πολύ καταστρεπτική, γιατί δεν καταστρέφει την παραγωγή μόνο ενός ή περισσοτέρων ετών, αλλά ολόκληρο το φυτικό κεφάλαιο. Επεκτείνεται γρήγορα και μπορεί να θανατώσει ολόκληρα δένδρα λεμονιάς, κιτριάς, νεραντζιάς. Η πορτοκαλιά και η μανταρινιά σπανιότατα προσβάλλονται. Είναι διαδεδομένη ασθένεια σε όλες τις χώρες της λεκάνης της Μεσογείου, στην Ελλάδα δε είναι γνωστή τουλάχιστον 100 χρόνια. Δεν είναι γνωστή στο Δυτικό ημισφαίριο.
Συμπτώματα
Συνήθως το πρώτο, που παρατηρούμε, είναι χλώρωση των φύλλων στις κορυφές μερικών βλαστών, που ακολουθείται από φυλλόπτωση. Οι αποφυλλωμένοι βλαστοί αρχικά παραμένουν πράσινοι, αργότερα όμως παίρνουν χρώμα σκούρο και ξηραίνονται από πάνω προς τα κάτω, σύμπτωμα στο οποίο οφείλεται και το όνομα της ασθενείας. Η ξήρανση αυτή προχωρεί κάθε χρόνο και μπορεί να θανατώσει ολόκληρο το δένδρο μέσα σε 3-4 χρόνια.
Εκτός από αυτή την κοινή μορφή της κορυφοξήρας, μπορεί να έχουμε τη λεγόμενη κεραυνοβόλο μορφή, οπότε μεγάλοι κλάδοι ή και ολόκληρα δένδρα μπορεί να ξεραθούν, πριν προλάβουν να πέσουν τα φύλλα τους. Στην μορφή αυτή έχουμε το σύνδρομο της αποπληξίας ή της ημιπληγίας.
Οπωσδήποτε, ξηράνσεις βλαστών και κλάδων στα εσπεριδοειδή μπορεί να έχουμε και από άλλα αίτια. Στην περίπτωση της κορυφοξήρας βλέπουμε τόξα ρόδινου ή ανοικτού καστανού χρώματος στην περιοχή των αγγείων, άν κάνουμε εγκάρσια τομή σε βλαστό, που είναι ακόμα πράσινος. Σε τομή του βλαστού κατά μήκος ο μεταχρωματισμός εμφανίζεται υπό τη μορφή ραβδώσεων. Πρέπει, πάντως, να έχουμε υπ' όψει μας ότι η απουσία του παθογνωμικού αυτού συμπτώματος του μεταχρωματισμού δεν αποκλείει τελείως την προσβολή από κορυφοξήρα, γιατί υπάρχει και μία "μη χρωμογόνος" φυλή του μύκητα, παρότι φαίνεται να είναι μάλλον σπάνια. Στις περιπτώσεις αυτές ασφαλής διάγνωση μπορεί να γίνει μόνο με απομόνωση του παθογόνου από τους ιστούς.
Καταπολέμηση
Για επιφανειακή προστασία των υπέργειων οργάνων από μολύνσεις μπορεί να χρησιμοποιηθούν προστατευτικοί ψεκασμοί. Επειδή όμως η περίοδος των μολύνσεων είναι μακρά και συχνά με πολλές βροχές, απαιτείται μυκητοκτόνο με μεγάλη προσκολλητικότητα και διάρκεια. Το καταλληλότερο φαίνεται ότι είναι βορδιγάλιος πολτός. Τρεις έως τέσσερις ψεκασμοί με βορδιγάλιο πολτό 1,0% από τον Οκτώβριο μέχρι τον Φεβρουάριο επιτυγχάνουν κάποια προστασία και πρέπει να γίνονται οπωσδήποτε στα σπορεία, τα φυτώρια και τα νεαρά δένδρα. Στα μεγάλα δένδρα τα αποτελέσματα δεν είναι πάντα ικανοποιητικά. Επί πλέον, βορδιγάλιος πολτός μπορεί να κηλιδώσει τους καρπούς και να μειώσει την εμπορική τους αξία.
Το σημαντικότερο μέτρο, που πρέπει να παίρνουμε οπωσδήποτε, είναι η αφαίρεση και καταστροφή των ξηραμένων από τη κορυφοξήρα κλάδων. Χωρίς το μέτρο αυτό ούτε οι ψεκασμοί μπορούν να αποδώσουν. Το κλάδεμα αυτό πρέπει να γίνεται το τέλος του καλοκαιριού, οπότε είναι εύκολο να διακρίνουμε πόσο έχει προχωρήσει η ασθένεια, και οπωσδήποτε αρκετά πριν από την έναρξη των φθινοπωρινών βροχών. Η τομή των ξηρών κλάδων πρέπει να γίνεται μερικά εκατοστά κάτω από το σημείο, στο οποίο έχει φθάσει ο μεταχρωματισμός του ξύλου. Οι μεγάλες τομές πρέπει να καλύπτονται με βορδιγάλιο πάστα. Τα πολύ προσβεβλημένα δένδρα καλύτερα να ξεριζώνονται και να καίγονται.
Αν το παραπάνω μέτρο εφαρμόζεται σχολαστικά από όλους τους καλλιεργητές μιας περιοχής, δίνει πολύ καλά αποτελέσματα, γιατί η ασθένεια δεν μεταδίδεται σε μεγάλες αποστάσεις. Συμπληρωματικά μέτρα, εκτός από τους προστατευτικούς ψεκασμούς (όπου μπορούν να εφαρμοσθούν) είναι η αποφυγή καλλιεργητικών εργασιών, που θα μπορούσαν να προκαλέσουν πληγές, κατά την επικίνδυνη περίοδο, η προστασία των δένδρων από τους ανέμους (με ανεμοθραύστες) και η ρύθμιση των λιπάνσεων και αρδεύσεων κατά τρόπο, που να μην ενθαρρύνεται η όψιμη βλάστηση.
(πηγή πληροφοριών: ΒΑΣΙΚΕΣ ΓΝΩΣΕΙΣ ΦΥΤΟΠΑΘΟΛΟΓΙΑΣ, του Σ.Γ. Γεωργακόπουλου)
Η κορυφοξήρα των εσπεριδοειδών
